Jaco Van Dormael’in yönetmenliğini yaptığı 2009 yapımı Mr. Nobody filmi, felsefi bilim kurgu türündeki en önemli eserlerden biridir. Alışılagelmişin dışında bir kurguya ve anlatıma sahip olan bu film, zamanın ve mekanın ötesinde bir hikaye sunarken izleyiciyi düşünsel bir yolculuğa çıkarıyor.

SEÇİMLER VE SONUÇLAR

118 Yaşındaki Nemo Nobody

Mr. Nobody filmi, 118 yaşındaki Nemo Nobody isimli bir adamın yaşamına odaklanıyor ve Nemo’nun farklı kararlar sonucunda yaşayabileceği alternatif hayat senaryolarını gözler önüne seriyor. Film, farklı karakterleri ve zaman dilimlerini iç içe geçirerek seçimler sonucunda oluşabilecek farklı olasılıkların varlığını vurguluyor ve bu anlatım şekli, izleyicinin kafasının karışmasına neden oluyor ve hangi hayatın Nemo’nun seçimleri sonucunda yaşanan gerçek hayat olduğu konusunda sorgulamaya itiyor. Nemo’nun farklı seçimler sonucunda oluşan farklı hayatlarının etkileşime girdiği anlara tanık oluyoruz ve bu durum, seçimler sonucunda oluşabilecek tüm olasılıkları kabullenmemize yol açıyor. Yönetmen Jaco Van Dormael, senaryoyu parçalarının birleştirilmesi gereken bir yapboz gibi kurguluyor ve izleyicinin bu anlatıya katılımını kolaylaştırıyor.

ZAMAN: DOĞRUSAL OLMAYAN BİR PERSPEKTİF

Mr. Nobody filmi, her seçimin yeni bir evren yarattığı fikrini temel alıyor ve Nemo’nun seçimleri, yaşamının farklı zamanlara dağılmasına yol açıyor. Nemo’nun çocukluğunda vermesi gereken bir karar (babasıyla kalmak ya da annesiyle beraber gitmek), filmin bu kararın sonuçlarına ve Nemo’nun yaşayacağı olası hayatlara odaklanmasına yol açıyor.

Anlatının ve karakterlerin bir parçası olarak kullanılan zaman; ”şu an”, ”geçmiş” ve ”gelecek” olarak bilinen sıradan kavramlarıyla değil, birbiriyle kesintisiz bir şekilde etkileşimde bulunan bir dizi olay olarak vurgulanıyor. Farklı olası hayatlar üzerine kurulu olan bu olay örgüsü yapısı, esnek bir zaman anlayışıyla izleyiciye farklı bir deneyim sunuyor. Filmde’ Kelebek Etkisi” kavramı da Nemo’nun yaptığı seçimlerin büyük sonuçlar doğurması üzerinden anlatılıyor. Bu kavramın vurgulanmasıyla, izleyicinin kendi yaşamında önemsiz gördüğü küçük şeylerin büyük bir etki yaratabileceğini fark etmesi ve kendi yaşamıyla film arasında bir bağlantı kurması sağlanıyor. Kullanılan subjektif zaman kavramıyla beraber seçimlerin ne olduğunun değil, bireyin zihninde ve duygularında yarattığı anlamın önemli olduğu izleyiciye vurgulanıyor.

SEÇİM Mİ, KADER Mİ?

Mr. Nobody filminde duygular etkin bir biçimde kullanılır ve özellikle Nemo ve Anna ikilisinin imkânsız aşk hikayesi, izleyici üzerinde derin bir duygusal etkiye neden olur. Anna, Nemo’nun hayatındaki gerçek aşkıdır fakat bazı yanlış seçimler onların bir araya gelmesini engeller. ‘‘Aşk’’ kavramının zaman içinde sürekliliğini koruyabilen bir duygu olmasının yanı sıra hayattaki en güçlü şeylerden biri olduğu, Nemo ve Anna aşkı üzerinden izleyiciye vurgulanır. Seçimler ve olasılıklar eksenindeki bu duygusal etkiler, izleyicinin filmin dünyasına daha etkin bir biçimde dahil olmasını sağlar ve karakterlerle empati kurarak hayattaki sonsuz olasılıklar hakkında düşünmeye teşvik eder. Nemo’nun yaşadığı alternatif hayatlarda Elise ile olan ilişkisi melankoli ve mücadeleyi, Jean ile olan ilişkisi ise sıradanlığı ve aşkın eksikliğini simgeler.

Nemo ve Anna

HER YERDE VE HİÇBİR YERDE

Mr. Nobody filminde mekân tasarımları ve kullanılan renkler, anlatının önemli bir parçasıdır ve farklı mekanlar Nemo’nun farklı seçimlerini ve hayatlarını temsil eder. Filmdeki mekanlar Nemo’nun içinde bulunduğu durumu ve ruh halini temsil edecek şekilde kurgulanır ve Nemo’nun toplum içindeki konumunu ve ilişkilerini yansıtır. Anna ile olan hayatını izlediğimiz bölümlerde aşk ve şehveti simgeleyen kırmızı rengi sıklıkla kullanılırken, Elise ile olan hayatını izlediğimiz bölümlerde yalnızlığı ve üzüntüyü simgeleyen mavi rengi yaygın bir biçimde kullanılır.

118 yaşındaki Nemo’nun bulunduğu sahnelerde distopik ve modernist sadelik içeren metalik tonlar, Nemo’nun çocukluğunu izlediğimiz sahnelerde ise çocukluğu ve aileyi simgeleyen sıcak renkler etkin bir biçimde kullanılır. Yaşlı Nemo’nun son günlerini geçireceği hastane odaları da yine soluk renklerle doludur ve sessiz bir atmosfer vardır. Yönetmen Jaco Van Dormael bu mekân ve renk kullanımlarıyla geleceğin belirsizliğini, yaşlı Nemo’nun hüznünü, durgunluğunu ve iç hesaplaşmasını izleyiciye aktarmak ister. Filmdeki mekanlar ve renkler, sadece estetik bir araç olmaktan çıkarak Nemo’nun bulunduğu zihinsel ve duygusal durumları yansıtarak izleyiciyi ‘‘hayatın anlamı’’, ‘‘seçimler’’, ‘‘özgür irade’’ ve ‘‘aşk’’ gibi kavramlar hakkında sorgulamalara iter.

KAYNAKÇA

• https://www.imdb.com/title/tt0485947/
• Budak, V. (2017). Sinema Filminde Kurgunun İzleyici Algısına Etkisi (Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Sinema ve Televizyon Ana Bilim Dalı).