Kaplumbağa Terbiyecisi, Osman Hamdi Bey tarafından yapılmıştır. Osman Hamdi Bey, 1842’de İstanbul’da doğmuştur. 1910’da İstanbul’da vefat etmiştir. Ressamlık ve arkeologluk yapmıştır. Sanatçı kişiliği, devletin eğitim ve sanat politikalarında belirleyici olmuştur.  Sanayi-i Nefise Mekteb-i Âlisi’nin (Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi) ve İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin kurucusudur.

İlk güzel sanatlar okulu onun döneminde çılmıştır.1860’da hukuk öğrenimi için Paris’e giden Osman Hamdi Bey, resme olan tutkusu sebebiyle Paris Güzel Sanatlar Yüksek Okuluna devam etti ve dönemin ünlü ressamları Jean-Léon Gérôme ve Gustave Boulanger’den dersler aldı. (Yaman,2012.)

Resmin iki versiyonu vardır. Tabloyu ölmeden dört yıl önce yaptığı bilinmektedir. Türkiye’de ilk müze müdürü, ilk Türk arkeoloğu, ilk Güzel Sanatlar Akademisi’nin müdürü ve ilk Türk ressamlarındandır.İlk tablo, 221,5 cm x 120 cm boyutlarındadır. Resimde, yağlıboya kullanılmıştır. Eserin asıl yapılış amacı, 1906’da Fransız Sanatçılar Derneği’nin, Paris’teki etkinliğinde sergilenmesidir. Eserin asıl adı, “Kaplumbağalı Adam”dır.  Şu an ise, İstanbul’daki Pera Müzesi’nde sergilenmektedir.  İkinci tablo 1907’de yapılmıştır.  Tablonun ölçüleri ise; 136 cm x 87 cm’ dir. İki tablo arasındaki temel fark; birinci tablodaki kaplumbağa sayısının, ikinci tablo ile kaplumbağa sayısının aynı olmamasıdır. Birinci tabloda beş, ikinci tabloda altı kaplumbağa olmasıdır.

Osman Hamdi Bey’in esin kaynağının tam olarak ne olduğunu bilmek zor. Yine de bu konuda ressamın yaşamıyla ilgili bir ayrıntı bize ışık tutuyor. Resmin yapılmasından tam 37 yıl önce, genç Osman Hamdi, Bağdat’tayken babasına yazdığı bir mektupta, bir dergide okuduğu yazıda Japonya’daki kaplumbağa terbiyecilerinden söz edildiğini anlatmış. Japon terbiyecilerin davulla ritm tutarak kaplumbağalara tek sıra halinde yürümeyi, hatta bir masanın üstüne çıkmayı öğrettiği yazıyormuş. Dergide bu ilginç işi gösteren bir de resim yer alıyormuş. İşte, Osman Hamdi Bey’e tablosu için esin veren de bu olabilir. (Özgüleş,2022.)

Tabloda Resmedilen Ögeler

Duvarlarında mavi altıgen kaplamlar bulunmaktadır. Duvarın üst kısımları ise tuğla ile devam etmektedir. Altın renginden yararlanılarak gün ışığı alan pencerenin etrafı desenler ile süslenmiştir. Kemerli yapıyı süsleyen altın renkli yazıda “Şif’al- kulup lika’al Mahbub” yani “ Kalplerin şifası Sevgili ile buluşmaktır. Sevgiliden kasıt ise, Hz. Muhammed’dir. Binanın boyasının yer yer çıktığını bu da çok bakımlı bir yapı olmadığı izlenimi vermektedir. Tablodaki mekân Bursa’daki Yeşil Camii’dir.

Osman Hamdi Bey birçok eserinde kendini kullanmıştır. İstediği profilinin fotoğrafını çektirip onun üzerinden kendini resimlerine aktarmıştır. Bu tabloda da bunu görmek mümkündür. Orta yaşlarında, zayıf, orta boyda, yan profilinin soldan yer aldığı görülmektedir. Resmedilen kişinin üzerinde ise; ince şile bezi benzeri bir kumaştan elbise bulunmaktadır. Arkasında bağladığı elinde ney vardır. Boynunda asılı, sırtından sarkan da müzik aletidir (nakkare). Başındaki örtü ‘arakiye’ ve bağlama stili Orta Doğulu izlenimi vermektedir. Adamın derviş olduğunu da düşünülmüştür. Beş tane kaplumbağa vardır. Kaplumbağalar irili ufaklıdır. Yeşillik yemektedirler. Adam ise, kaplumbağaları izlemektedir.

Işık kaynağı, adamın önünde bulunan küçük pencereden gelmektedir. Bunu gölgenin nereye düştüğüne bakarak anlamamız mümkündür. Birinci versiyonda ise, daha sıcak, gün ışığına yakın bir renk kullanılmıştır. İkinci versiyonunda gün ışığının olduğundan daha beyaz, soğuk ve aydınlık olduğu görülmektedir.

Renk seçiminde kırmızı ve mavi baskın olarak kullanılmıştır. Kırmızı sıcak, mvi soğuk bir renktir. Işığın geliş konumun göre mavi duvarın renklerinde ton farklılıkları meydana gelmiştir. Kırmızı kıyafetin ön yüzü ve arka yüzü arasında da ton farklılıkları vardır.  Sıcak renkler resim üzerinde bulundukları yeri ve cisimleri yakın, soğuk renkler ise küçük göstermektedir. (Somçağ.) Kırmızıdan maviye renklerin etkisinin azaldığı da bilinmektedir. Bu da odağın tablodaki adamda kalmasının istendiğinden dolayı olabilir. Kırmızı, kan akışını hızlandırır, hız ve adrenaline işaret etmektedir. Mavi ise, gökyüzü, denizi temsil etmektedir. Sakinlik, sonsuzluk, umut, özgürlük, barış, güven anlamına gelmektedir. Lacivert ise, otorite yine sonsuzluğa işaret etmektedir. Bu ton farklarının kullanılmasının sebebi bu olabilir. Zıt renkler bir araya geldiğinde ışık değerlerini ve görünürlükleri artmaktadır. Direkt olarak kırmızı elbisenin ön yüzüne ışık geldiği için yansıma en çok burada görülür.

1906 ve 1907 yıllarında yapılan resimler arsındaki farklar; ilk yapılan tabloda renklerin zıtlığı daha ön plandadır. Sağ üst köşede duvarın boyasının döküldüğünü görmekteyiz. Yine pencere önündeki duvarda da boyaların döküldüğünü görüyoruz. İkinci versiyonunda ise pencere önünde güğüm vardır. İkinci versiyonunun sağ üst köşede duvarda asılı Arapça “Muhammed” yazısı vardır. Dini mekân olduğu ikinci versiyonda daha belirgindir. Birinci halinde detayları incelemek daha kolaydır. İkinci halinde ise; daha buğulu bir haldedir. Detaylar silikleşmiştir.

Müzik aletlerini eğitim için kullanan, bir derviş sabrına sahip kişinin resmedilmesi, aslında gerçek hayatta da Osman Hamdi’nin hayatına gönderme yapmaktadır. Çünkü bildiğimiz kadarıyla Osman Hamdi, günümüzdeki Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nin kurucusudur. Halkın eğitiminin sanattan geçtiğinin altı çizilmiştir.

KAYNAKÇA

Somçağ, H. (bilinmiyor). 11. Hafta Resim (slayt). Bağlantı adresi: https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/102309/mod_resource/content/1/Resim%20Hafta%2011.pdf

Özgüleş, M. (bilinmiyor). Kaplumbağa Terbiyecisi’nin Sırları. Bağlantı adresi: https://kumbaradergisi.com/icerikler/kaplumbaga-terbiyecisinin-sirlari/

Ankara Resim ve Heykel Müzesi / Editör Zeynep Yasa-Yaman, Bağlantı adresi: http://www.osmanhamdibey.gov.tr/

Ayyıldız, A. N. (20.07.2020). Bir Dönem Hicvi: Kaplumbağa Terbiyecisi. GZT. Bağlantı adresi: https://www.gzt.com/arkitekt/bir-donem-hicvi-kaplumbaga-terbiyecisi-3548078