Eşkıya Dünyaya Hükümdar olmaz dizisi, ana akım medyada yer alan bir dizidir. Her Salı 20.00’da ATV’de seyirci ile buluşur. Dizinin türü aksiyon, dramadır. Dizi altı sezondan oluşmaktadır. İlk bölüm 8 Eylül 2015 tarihinde yayınlanmıştır. Senaristliğini Raci Şaşmaz, Bahadır Özdener ve Berna Aruz yaparken; yönetmenliğini ise Onur Tan, Zübeyr Şaşmaz, Baran Özçaylan yapmaktadır. Dizi, 2017 yılında iki kez yılın en iyi dizisi ödüllerini kazanmıştır. Bunlar; 4. Mersin Altın Palmiye ödülleri ve Moon Life Dergisi ödülleridir. Dizi, Karadeniz kökenli Çakırbeyli ailesinin İstanbul’daki yaşamlarını konu almaktadır. 15 Haziran 2021’de yayımlanan 199. bölümüyle ekranlara veda etmiştir.

ANA TEMA, ANA KONU VE DEĞERLENDİRMELER

Merkezde, Hızır Çakırbeyli’nin hayatını konu alır. İş, aşk, aile, arkadaşlık işlenen konular arasındadır. Dışardan bakıldığında oto kiralama işi ile uğraşan Hızır, aslında mafyadır. Oto galerinin altında görüşmeler gerçekleştirir. Devletin kanunen kesin olarak yasakladığı, ahlak dışı işlerle de uğraşır. Bunlar; silah alım-satım, kaçakçılık, cinayet, tehdit gibi… Dizide patriyarkal düzen mevcuttur.

Hayriye Çakırbeyli, Hızır’ın annesidir. Serttir. Çevresindekilere sözünü dinletebilmek için maskülen davranır, bu da konuşmalarına yansır. Hızır’ın ilk eşi olan Meryem de Hayriye ile benzer karakter özelliklerine sahiptir. Fakat Hayriye’den farklı olarak Meryem’de dış giyim açısından da maskülenlik göze çarpar. Örnek olarak paltosunun kollarını giymeden, omuz üstünde taşımak.

Dizide adalet sistemi Çakırbeyli ailesi tarafından düzenlenir. Aile, devlet gibi karar alma, yönetme, uygulama gibi olanaklara sahiptir. Kanun niteliğinde kurallar vardır. Kuralları uygulamayan kişiler, canları ile cezalarını öderler. Mahkeme yer olarak evin yemek masasıdır. Yemek masasında konuşulacaklar çoğu zaman bellidir. Aynı zamanda masa haberleşme niteliğine de sahiptir. Örnek olarak; gün içinde yaşanan olaylar, kişisel sorunlar, eleştiriler, yargılar, dersler ve uyarılar burada gerçekleşir.

Dizideki mafyaya mensup erkekler kurallara uymayanlara ceza vermeyi, bedel ödetmeyi kendilerinde hak olarak görürler. Bu kanunsuz davranışlarını meşrulaştırmak için ise ‘devlete çalışıyoruz’, ‘devletin bekası için yapıyoruz’ cümlelerine sıklıkla yer verirler.

Renk çeşitliliği azdır. Renkler üzerinden cinsiyet ve hatta meslek kavramları yeniden pekiştirilir. Hakim renk siyahtır. Erkekler her zaman siyah takım elbise giyerler. Kadınlarda ise; kıyafet açısından çeşitlilik mevcuttur.

Masada da hiyerarşik düzen vardır. Başköşeye her zaman Hızır geçer. Çoğu zaman konuşmayı o yönlendirir. Hızır’ın istemediği konular konuşulunca konuyu kapatma, masayı terk etme davranışları göze çarpar.

Hızır, eşlerine sadık değildir. İlk sezonda Meryem ile evliliği, başka bir kadın ile beraberliği ve hatta beraberlikten bir çocuk dünyaya gelmiştir. Meryem’i her seferinde çok sevdiğini dile getiren Hızır’ın Meryem’den önce Ceylan ile birlikteliğinden Hızır Ali adında bir çocuğu olmuştur. Hızır, bunu yıllar sonra Ceylan’ın İstanbul’a gelişi ile öğrenmiştir. Meryem, defalarca aldatılmasına rağmen birbirlerini çok sevdiğine vurgu yapar ve affeder. Hızır, ‘erkekliğin’ yarattığı özel ve kamusal alandaki tüm olanaklardan yararlanmaktadır.   Hızır da ataerkil toplumda doğmuş, büyümüş ve devamlılığı için çaba harcayan bir bireydir. Özel alana düşkünlüğünü sağlayan en büyük etken ise; soy devamlılığıdır.

Meryem’in isteği üzerine Hızır ve Ceylan evlenir. Ceylan; zeki, eğitimli ve kültürlü biridir. Hızır onu da Bahar ile aldatır. Hızır, Ceylan ile evliyken eve gelmeyip otel odasında Bahar ile beraber yaşamaya başlar. Bunun bir plan olduğunu öne sürerek meşrulaştırmaya çalışsa da Ceylan, Hızır ile arasına mesafe koyar. Herkesin kendine ait adalet sistemi de burada devreye girer. Ceylan, Bahar’ı ‘kocamı baştan çıkardı’ gerekçesi ile vurma emrini vermeyi aklından geçirir. Ceylan’ın aklından geçirdiğini; Ömür eyleme dönüştürür. Bir adam tutar ve Bahar’ı vurmasını emreder. Tam gerçekleşeceği sırada Bahar’ın koruması buna engel olur. Herkesin kendi doğrularını uygulatmak için geçerli kişisel sistem oluşturduğunu ve bu doğrultuda cezalar uygulandığını görüyoruz.

Kişiler, dost düşman olarak iki grupta yer alır. Düşman aileler birbirleri ile ticaret ilişkisinden başka bir ilişkiye giremez. Girer ise (Ömür-İlyas’ın ilişkisi) zor da olsa bir dostluk başlar ve savaş durur.

‘Karanlık Üçlü’ Nedir?

Karanlık üçlü, son dönemlerde insan ilişkileri üzerinde yapılan çalışmalar sonucunda; Columbia Üniversitesinde psikologları olan Delroy L. Paulhus ve Kevin M Williams tarafından ortaya atılmıştır.

Kişi, başkaları ile iletişime geçtiğinde bağlantı kurma yetisini kaybederek; narsisizm, makyavelcilik ve psikopatlığın (psikopati) etkisine girer. Kişiler arasında kurulan ilişkilerde karanlık üçlüden dolayı hassasiyet göstermeden, kendi çıkarlarını koruyarak ve art niyetli davranarak ilişkileri zedeler. Olumsuzlukları doğuran üç ana davranış olduğu için ‘karanlık üçlü’ terimi kullanılır. Narsisizm, kişinin hayatının merkezine kendini koymasıdır. Diğer varlıkları kendilerine hizmet için var olduklarını düşünürler. Özetle bencilliktir.  Empati kuramayan, pişmanlık hissetmeyen yönleri vardır. Makyavelcilik, amaca giderken her yolun mübah olduğu görüşüdür. Yukarıda bahsettiğim kendinden başka insanları, kendine hizmet için kullanma burada da göze çarpar. Soğuk duruş sergilemeleri, çevresindeki insanları manipüle etme yeteneğinin de fazla olduğu söylenebilir. Psikopatlık ise, çevredeki insanları amaç uğruna kullandıktan sonra kolayca hayatından çıkarıp atmak anlamına gelir. İnsanlar, karanlık üçlü duygu durumuna sahip insanlar tarafından çoğu zaman obje olarak görülür. Karanlık Üçlü sorunu çeken insanların özellikleri şu şekildedir; ahlak dışı davranma eğilimi, insanları küçümseme, onlarla alay etme, vicdan azabı çekmeme ve duygusuzluk eğilimi, yüzeysel insan ilişkileri, uzun dönemli ilişkileri sürdürmeme, başkalarına bağlılık ve sadakat göstermeme, agresif davranışlar sergileme eğilimi, sabırsızlık, sıkılganlık, uyumsuzluk, insan ilişkilerine çok fazla önem vermeme ve genellikle başkaları ile iyi geçinmede zorluk çekme, sıkça dürtüsel (fevri) davranışlar sergileme, ani ve keskin kararlar alma şeklinde sıralanır.

Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olmaz Dizisindeki Erkeklerin Karakterleri ve Karanlık Üçlü

Kadınlar, kendilerini aldatan erkekler ile neden evliliklerini sonlandırmazlar? Kısa süreli ilişkilerin sonunda bile düşman nasıl olunur? Her şeye oldubitti demek sabırsızlığın kanıtı mıdır? İşte bütün bu sorularda dizideki erkekler muhatap alınarak sorulduğunu ve yukarıda tanımlanan ‘karanlık üçlüye’ ne kadar uygun olduklarını ispatlama amacı güdülmektedir.

Düşman edinme konusundaki başarı, düşmanlara karşı tutum, düşmanlara uygulanan işkencelere tepkisiz kalınması, duygularının gizlenmesi, sadece öfke, kin duygusunun var olduğu görüşünün erkeklerce benimsenmesi örnek olarak verilebilir.

Hızır’ın uzun ilişkilere bakış açısı olumsuzdur. Uzun ilişkiler Hızır’ın ‘kaçamak yapma’ isteğini tetiklemektedir. Buradaki motivasyonlar; cinsellikten alınan haz, sevilme ve soy sürdürmedir. Bağlı kalamama, sıkılganlık zaten belirtiler içindedir. Aldatma, aynı zamanda etik değildir. Bu da ahlak dışı davranma belirtisidir. Bu kişilerin bütün bu olumsuzluklara rağmen affedilmesi ise partnerleri tarafından ‘şeytan tüyü’nün olmasına bağlanmaktadır. Meryem yetmiş birinci bölümde Hızır’ın kaçamak olarak tanımladığı yirmi kadından bahseder. Ardından her seferinde affettiğine de vurgu yapar. Bu da partnerlerin ‘şeytan tüyü’ kavramının temellendirilmesinde rol oynar

Karakterlerin Cinsel Yönelimleri ve Yaş Skalası

Karakterlerin hepsi heteroseksüeldir.

Dizi karakterlerinin yaş skalasında çoğunluğun kırklı yaşlarında olduğu göze çarpmaktadır. Hayriye Çakırbeyli, dizideki kadınlar arasında en otoriter ve sözü geçen kadındır. Eşi vefat etmiştir. Genelde ev olmak üzere iş hayatında da söz sahibidir. Erkeklerde en otoriter ve sözü geçen Hızır Çakırbeyli’dir. Annesi Hayriye Çakırbeyli genelde Hızır’ın yaptıklarına saygı duyar. Hayriye ve Hızır düşünce alışverişi yapmaz. Bireysel olarak karar alır ve uygularlar.

KARAKTERLER ve MESLEKLERİ

Erkekler ‘yeraltı’ dünyasında mafya olarak yer almaktadırlar. Dıştan bakıldığında ise; oto galeri işi ve otel işletmeciliği ile uğraşmaktadırlar.

Kadınlar ise çekimlerin çoğunda evdedirler. Masa başında oturup sohbet ederler veya olay değerlendirmesi yaparlar. Yemek yapmak evin hizmetçisine aittir. Görünen bir tane çocuk vardır. Onunla da evin hizmetçisi ilgilenir. ‘Kadını yeri evidir, kocasının yanıdır’ düşüncesi hakimdir. Özel alanın hakimiyetini eşleri gelene kadar ele alan kadınlar gün içerisinde birçok kez emek sömürüsüne maruz kalırlar.

Dizideki bütün kadınların ortak özellikleri: itaat etmeleri, eşlerini her koşulda kabul etmeleri, affetmeleri, ev içinde konumlandırılmış olmaları, ‘annelik kutsaldır’ yanılsamasına gönülden bağlı olmalarıdır. Ayrıca erkeklerin hiyerarşi basamaklarındaki konumlarına göre; kadınlar da kendi aralarında hiyerarşiyi yeniden kurgularlar.

Dizideki bütün erkeklerin ortak özellikleri: silahları vardır, cinayeti meşrulaştırma gayreti içindedirler, kadınlardan itaat beklerler, sözleri dinlenmediğinde öfkelenirler ve hatta fiziksel şiddet uygularlar, ‘kadın, namusumdur’ görüşü yaygındır, kendileri hata yapabilirler fakat bunu karşı taraf yaptığında affetmeleri söz konusu dahi olamaz.

CİNSİYETÇİLİK, ATAERKİ AÇISINDAN DİZİDEN BÖLÜM ÖZETLERİ, YARGILAR, YORUMLAR
Yargılar, karakterlerin eylemleri ve söylediği sözler hakkındaki düşünce dünyalarına ışık tutulması amacını taşır. Çoğunluğu ifadelerdir.

71. Bölüm

Özet: Tipi yıllar önceki gazinoda şarkı söyleyen ilk ve tek aşkı olan Gönül ile karşılaşır. Geçmişte evlenme yolunda adımlar atarlarken Tipi’nin ablası Emine engel olmuştur. Planları bu tesadüfü değerlendirmek hatta birbirlerine tekrardan şans vermektir. Bunun üzerine kadın meclisi kurulur ve kadınlık, kadın olma konusunda dersler verilir.

88. Bölüm

Özet: Tipi ve Gönül evlenmişlerdir. Gönül hamiledir. Gönül’ün çalışma yaşamında gazino geçmişi olduğu için erkek hayranları vardır. Tipi’nin ablası Emine özellikle Gönül’ü bu konuda tembihlemiştir. Ne olursa olsun erkeklerden bahsetme demiştir. Tipi, Gönül’ün erkek hayranı olduğunu bir şekilde öğrenmiştir. Bunun hesabını Gönül’den sormak için Meryem’in evine gitmiştir. Gönül’ü boğarak öldürmeye çalışmıştır. Gönül oksijensiz kaldığı için bayılır, hastane götürülür. Orada bebeğinin erken doğum ve oksijensiz kalması sebebi ile öldüğü haberini alır.

Yargılar: ‘Karı-koca arasına girilmez’, ‘Erkeğin ismini bile söyleme’, ‘Kadının aldatmış olma ihtimali hatta erkek arkadaşının olması bile ölmesi için bir sebep oluşturur’, ‘Erkek aldatabilir, sesini yükseltebilir, hakaret edebilir ama fiziksel şiddet uygulayamaz.

175. Bölüm

Özet: İdris’in oğlu Kaya bilgisayarına müstehcen videolar çekip yükler. Bilgisayarı çalındığı için videolar başkalarının eline geçer. İdris, bu haberi duyunca oğlunu yanına çağırır. Tek önemsediği oğlu ve itibarıdır. Oysaki o videolarda birçok kadın da vardır. Bunu ikisi de umursamaz. İdris, Kaya’yı biri ile evlendirmek ister. Evlendirmek istediği kişi ise Haşmet’in kızı Didem’dir. İkisinin de rızası olmadığı ve hatta birbirlerini tanımadıkları halde İdris’in olumlu olması için baskısı yoğun bir şekilde hissedilir. Haşmet, olumsuz cevabı verir; fakat Didem’in düşüncesini kimse sormamaktadır.

Özet: Hamdi Baba, kayınbiraderine, baban erkek evlat geleceğini duyunca nasıl tepki verdi diye sorar. Kayınbiraderi ise babasının, dört kızın ardından erkek çocuk olacağını duyunca kurbanlar kestirdiğini belirtir.

İlyas ve Ömür Özel Bölüm

Özet: Ömür ve Behzat kardeştir. İlyas, Behzat’ı öldürmek için mekan kuşatır fakat beklenmedik bir kişi ortaya çıkar ve planın tüm seyrini değiştirir. O kişi Ömür’dür. Cesur ve affedici davranışından ötürü Ömür, İlyas’tan hoşlanır. Kadın olarak stereotip kalıplarının dışına çıkarak İlyas ile görüşmeye başlar. Yine bir gün bu görüşme gerçekleşirken ağabeyi Behzat, Ömür’ün yokluğunu fark eder. Haşmet’in yanına gider ve Ömür’ü şikayet eder. Geldiği an öldüreceğini de bildirir. Fakat Haşmet Ömür’ü korumak adına her şeyden haberi olduğunu söyler.

Yargı: ‘Kadının iradesi yetersizdir. Bir erkek onayı ile iradesi tamamlanmış olur.’, ’Kadın, belli kurallara uymamanın bedelini canı ile öder.’

Özet: İlyas’ın Ömür ile tanıştığı zamanda, İlyas’ın da tanışma aşamasında olduğu avukat bir kadın vardır. Ömür, bürosuna giderek kadını İlyas’ı bırakması için tehdit eder. Ömür’ün ‘Ben istediğim yerde, istediğim şekilde ve istediğim şeyi söylerim’ cümlesinin ardından tehditkar bir biçimde ayağını denk almasını tembihlemesi yargıyı destekler niteliktedir.

Yargı: Kadının kadına yaptığı psikolojik zulmü başka hiçbir canlı kadına karşı gerçekleştiremez.

Özet: Behzat ve Haşmet’in düşmanları genelde iki seçenek sunarlar. ‘Ya kız kardeşiniz Ömür’ü verin bize, bizden biri ile evlensin ya da sizi öldürelim” dir.

Yargı: Kadın, barış sağlanması için yapılan antlaşmalar ile eşdeğerdir. Cansız bir eşya gibi oradan oraya taşınabilir bakış açısı hakimdir.

Özet: Zeki, Ömür ile evlenmek ister. Ömür ise İlyas’ı sevdiğini; Zeki’yi istemediğini belirtir. Bunun karşısında Zeki, Ömür’ü ölüm ile tehdit eder. Karım olacaksın, şimdiki gibi konuşamayacaksın, benim istediğimi konuşacaksın gibi cümleleri Ömür’e yöneltir.

Yargı: ‘Kadın, evlendikten sonra tüm hak ve özgürlüklerini kocasına devreder. Karar verme mekanizması erkeğe geçmiş olur.’

Özet: İlyas ve Ömür gizlice bir restoranda buluşur. Bunu öğrenen Ömür’ün ağabeyleri restorana gider. İlyas, Ömür’ün ağabeylerine ‘sizin namusunuz, benim namusumdur’ der.

Yorum: Namus kavramı kadın ve erkek için geçerlidir. Bu kavram sadece kadın için geçerli değildir. Ama dizideki erkek karakterler namus kavramından sadece kadını sorumlu tutarlar.

Özet: Yukarıda (Ömür-İlyas özel bölüm özet1) Ömür’ün ilişki ve tanışma konusunda kadın stereotiplerine uymadığı belirtilmişti. İlyas, kadınların ilişkide belirleyici olmasından şikayet eder ve ‘kadın dediğin gel deyince gelir, git deyince gider’ der.

Yargı: ‘İdeal ilişki için kadın, her zaman erkeğinin sözünü dinlemelidir. Erkeğin komutlarını uygulayan kadın, iyi kadındır.’

170. Bölüm

Özet: Ceylan, Bahar’a erkeklerin işine karışmamasını öğütlüyor.

Özet: Ömür, İlyas’a evden taşınmak istediğini, mutsuz olduğunu, evdeki insanlar ile sorun yaşadığını söyler. İlyas ise umursamaz bir tutum sergiler. Geçiştirmek ve hatta Ömür’ün sorunlarını küçük görmek gibi…

Yargı: ‘Kadın, ev hanımı ise hiçbir sorunu olamaz.’ ‘Kadınların yaptıkları dedikodu, çocuk bakımından ibarettir. Kadının, eşi ile konuşacakları; gün içinde yaptıkları, çocuğun gelişimi, evdeki sorunlar ise konuşmanın gereği yoktur.’

Özet: İlyas, Ömür ile tartışıyor. Tartışma şiddetlenince İlyas, Ömür’e psikolojik ve kısmen fiziksel şiddet uyguluyor. Şiddet uygulamasını doğallaştırmak ve meşrulaştırmak için cümlesinde ‘sen benim karımsın’ ifadesine yer veriyor.

Yorum ve Yargı: Kadın ve erkek arasında nikah işlemi gerçekleştikten sonra tabiri caiz ise; köpek-sahip ilişkisi yeşermeye başlıyor. Kadın, tüm haklarından vazgeçip erkeğin himayesi altına giriyor. Ömür de bu yorumu destekler nitelikte ‘kocamdan başka kimse hesap soramaz’ repliği ile sahneyi tamamlıyor.

KAYNAKÇA

Bozok, M. (2011 Ağustos). Soru ve Cevaplarla Erkeklikler (1.). SOGEP.

Özsoy, E. Ardıç, K. (2017), ‘’Karanlık Üçlü’nün (Narsizm, Makyavelizm ve Psikopati) İş Tatminine Etkisinin İncelenmesi ‘’, 22(2). Erişimadresi:https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/336219

Karanlık üçlü profil erişim adresi:https://www.youtube.com/watch?v=E2zTrHQu13I&list=PL5HiSrO1Dm5zOm2VXlHEqcptG3ev_ZIY1&index=5

Bölümün Erişim Adresi: https://www.youtube.com/watch?v=YB860EGwrL0

Bölümün Erişim Adresi: https://www.youtube.com/watch?v=iXD8yR31Bv0

İlyas Ömür Özel Bölümünün Erişim Adresi: https://www.youtube.com/watch?v=IvI0WiWEKEM

Bölümün Erişim Adresi: https://www.youtube.com/watch?v=FvvNyw0607o

Bölümün Erişim Adresi: https://www.youtube.com/watch?v=HslyuL0PeYU

Bölümün Erişim Adresi: https://www.youtube.com/watch?v=6ip1mqRyI5M