Tek çocuk olmanın avantajları ve dezavantajlarını anlattığımız bu araştırmanın amacı, sosyal yaşamda sergilenen davranışların aile yapısından nasıl etkilendiğini ortaya koymaktır. Tek çocuk olarak yetişen bireylerle, kardeşe sahip olan bireyler karşılaştırılmakta ve iki durumun da avantaj/dezavantajları analiz edilmektedir. Kardeşe sahip olmayan bireylerin sosyal yaşamları, insan ilişkileri ve ekonomik durumları, açık uçlu mülakat metodolojisi kullanılarak araştırılmıştır. Bu kapsamda 10 adet tek çocukla görüşülmüştür. Bunun sonucunda iç Anadolu, Akdeniz, Marmara ve ege bölgelerinde yaşayan ailelerin doğu Anadolu, güneydoğu Anadolu ve Karadeniz de yaşayan ailelere oranla tek çocuğa sahip olduğu bulgusuna varılmıştır. Tek çocuğa sahip olma nedenleri arasında kültürel yapı, maddi ve manevi sorunlar, yaşanılan şehrin sosyolojik yapısı ve ebeveynlerin sağlık sorunları gibi nedenlere rastlanılmıştır. Aynı zamanda tek çocuk olarak büyüyen bu kişiler ileride ebeveyn olmak isteyip iki adet çocuğa sahip olmak istemekle ebeveyn olmak istemeyip olursa da kendi gibi tek çocuk olmak istemek arasında kalmaktadır.

Neden Araştırıyoruz?

Araştırmamızın amacı doğduğu andan itibaren yaşadığı aile içerisinde herhangi bir kardeşe sahip olmayan bireylerin sosyal hayatlarında yaşadıkları avantajlar ve dezavantajları göstermektir. Sosyal hayatlarında kardeşe sahip olan bireylere nazaran daha geri planda kaldıkları, çocukluktan itibaren aile bireylerinin tüm ilgisine sahip oldukları için paylaşımcı bir karaktere sahip olmakta zorluk çektikleri ve ben merkezci bir karaktere sahip oldukları sonucunu ortaya koymaktadır. Yaptığımız mülakatta 10 adet tek çocuğa kendi aileleri ile birden fazla çocuğa sahip olan ailelerin arasındaki farkları sorarak onların kendi ailelerinde avantaj olarak gördükleri ya da dezavantaj olarak gördükleri durumları açıklamalarını sağladık. Mülakat yaptığımız bireylere eğer bir kardeşleri olacak olsaydı büyük olan olmak mı isterlerdi yoksa küçük olan mı olmak isterlerdi diye sorarak sorumluluk almak mı yoksa sorumluluk altına girmek mi istediklerini ortaya koymayı amaçladık.

Çocukluk dönemlerinde akranlarıyla olan ilişkilerini sorup büyüme döneminde sosyal hayatlarında tek çocuk olmalarının etkisini ortaya koymayı amaçladık. Erişkinlik dönemlerinde çocukluk döneminden kalma sosyal alışkanlıkları devam ediyor mu yoksa erişkinlik dönemlerinde arkadaşlık ilişkilerinde herhangi bir farklılık olup olmadığını araştırma sorularımız içine yerleştirerek çocukluk ve erişkinlik dönemindeki arkadaşlık ilişkilerinin farklarını ortaya koyduk. Araştırma sorularımız arasında mülakat yaptığımız kişilere ben merkezcilik mi yoksa paylaşımcı eşit yaklaşım mı sizin için daha önemli diye sorduğumuzda aldığımız cevaplar ben merkezciliğe daha yatkın oldukları konusunda oldu. Kendilerinin büyüme şekillerinden ötürü ileride ebeveyn olmak isterlerse bir mi yoksa birden fazla mı çocuğa sahip olmak istediklerini sorduğumuzda bazısı böyle büyütüldüğünden memnun olduğunu bazıları ise bunun eksikliğini yaşadığını ve ebeveyn olursa birden fazla çocuğa sahip olmak istediğini belirtti. Kendilerini tanıtmalarını istediğimizde herhangi bir kardeşe sahip olmama durumumun yöneldikleri alanlar, karakterleri, kendilerini açıklama ve özgüvenleri konusunda etkisi olup olmadığını açıklamaya çalıştık. Mülakatımızın son sorusunda ise kardeşe sahip olmayan kişilerin yaşadıkları şehirlerin sosyolojik yapısı ve kültürünün sosyal hayatlarında ya da arkadaş ilişkilerini nasıl etkilediğini açıklamayı amaçladık. Marmara, Ege, Akdeniz ve İç Anadolu bölgelerinde yaşayan ailelerin tek çocuğa sahip oldukları ve o bölgelerin kültürlerine ait yetiştirildikleri memnun olan sayısının memnun olmayan sayısına göre daha fazla olduğu belirlenmiştir.

Hangi Bölge Kaç Çocuk İstiyor?

Mülakat yaptığımız 10 kişinin yaşadığı bölgeler;

İki Akdenizli, iki Egeli, üç Marmaralı ve üç İç Anadolulu bulunmakta. Bu küçük çaplı demografiyi ülke geneline yaydığımızda ise çok farklı bir sonuç çıkmıyor.

Resimde yer alan doğurganlık hızı verileri doğudan batıya doğru azalmaktadır. Araştırmamızda yer alan insanların yaşadıkları şehrin aile yapılarına etkisini sorduğumuzda çıkan sonuçlara baktığımızda ise;

9 kişi evet derken, 1 kişi hayır dedi.

Evet cevabını veren kişiler yaşadıkları yerin gelişmişliğine ve insan yapısına vurgu yaparken, hayır cevabını veren bir kişi ise şehrin bir etkisi olmadığını kendisinin çocuklukta geçirdiği sıkıntılı dönemlerden kaynaklı olduğunu belirterek hayır cevabını verdi.

Sonuca Gelecek Olursak…

Araştırmamızın sonucuna gelindiğinde ise tek çocuk olarak yaşamanın kişinin karakterine, sosyal hayatına, ileride seçeceği ailesine ve psikolojik durumuna etkisi oldukça yüksektir. Sorduğumuz soruların sonucunda ve mülakatı yaparken ki gözlem sürecimizde tek çocukların kardeşe sahip olan bireylere nazaran daha benmerkezci, daha içine dönük olduğu sonucu ortaya konmuştur. Araştırmamızda yer alan insanların konumları büyükşehirlerde yoğunlaşmaktadır, TÜİK istatistik verilerine baktığımızda doğum oranı yüksek bölgelerimiz olan Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde tek çocuk sayısının diğer bölgelere göre daha az olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu durumu açıklayabilecek birtakım bulgular arasında şunlar yer edinmektedir;

• Doğu bölgesi batıya göre daha az gelişmiş,
• Eğitim endeksi daha düşüktür.
• Endüstrileşme bakımından daha zayıf.

Batıyla doğu toplumları arasında sosyolojik açıdan birçok farklılıklar bulunmaktadır, bu durum çocuk tercihi sayısında etkilemektedir özetle batıda gelişmekte olan şehir insanları maddi veya manevi koşullardan kaynaklı olarak tek çocuk tercih etmektedir.

Tek çocuklu aileler ile çok çocuklu aileler arasındaki fark sorulduğunda belirgin bir görüş bulunamamakta fakat genel anlamıyla katılımcılar durumu ekonomik ve maneviyatla açıklamaktadır. Ekonomik açıdan değerlendirme yapıldığında ise 7 katılımcımız tek çocuklu ailelerin daha rahat olduğunu belirttiler.

Katılımcılarımızın gözünden ise kardeşler arasındaki hiyerarşi şöyle;

Büyük olan kardeş küçük olanlara göre daha olgun ve otoriter, küçük olan kardeş ise şımarık ve doyumsuz fakat katılımcılardan yedi kişi kendini bencil olarak tanımlarken üçü paylaşımcı olduğunu ifade etti. Çocukluk dönemi için akran ilişkileri içinde net bir sonuçta saptanamadı. Tek çocukların yaşadıkları kaba taslak problemlerin çözümlenmesi için aile içerisinde paylaşımın ve sosyalleşmenin önemi anlatılmalı fakat bir yandan da tek çocukların eğitim olanakları daha fazla olabiliyor ebeveynlerin ilgilerini paylaşabilecekleri başka bir çocukları yok.

Araştırmayı beraber yürüttüğümüz Arda KALKAN , Elif KOCAOĞLU ve Pelin ÇINAR arkadaşlarımıza yardımları için teşekkür ediyoruz.

    KAYNAKÇA

•  Aslı Taylı,” Kardeş Sahibi Olup Olmama Durumunun Okulöncesi Dönemdeki Sosyal Oyuna Etkisi”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (2007):103-115
• Sema Karakelle, “Zihin kuramı gelişiminde kardeş etkisi: İkizler, tek kardeşliler ve tek çocukların karşılaştırılması” Türk Psikoloji Yazıları,(2012), 43-52.
• Metin Kocatürk,” Yetişkin Tek Çocukların Çocukluk, Ergenlik ve Yetişkinlik Dönemi Deneyimleri ile Kişilerarası İlişkileri. PUBLISHING MANAGER/Sahibi ve Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Anı Publishing Education and Consultancy Advertisement Stationary Industry Trade Co. Ltd. in the name of Anı Yayıncılık Eğitim ve Danışmanlık Reklam Kırtasiye Sanayi Ticaret Ltd. Şti. adına Özer DAŞCAN(2021), (185-203)
• Belgin Liman,” 60-72 aylık çocukların sosyal yetkinlik ve davranış durumlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi.” Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (2020), 8-19.
• TÜİK KURUMSAL, “Doğum İstatistikleri, 2020”, Erişim: 20 Mayıs 2022, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dogum-Istatistikleri-2020-37229
• Bryman Alan (2008) Social Research Methods, 3. Baskı, Oxford: Oxford University Press