Kelebekler, Tolga Karaçelik’ in 2018 yapımlı filmidir. Film, Kültür ve Turizm Bakanlığından destek alamamasıyla gündeme gelirken; Sundance Film Festivali’nde, Jüri Büyük Ödülü kazanan ilk Türk filmi olmuştur. Filmin oyuncu kadrosunda; Bartu Küçükçağlayan, Tuğçe Altuğ, Tolga Tekin, Serkan Keskin, Hakan Karsak, Ezgi Mola, Ercan Kesal gibi isimler yer alır.

Filmin Konusu

Filmin konusu üç kardeş üzerinden ilerlemektedir. Cemal (Tolga Tekin), Kenan (Bartu Küçükçağlayan) ve Suzan (Tuğçe Altuğ) farklı şehirlerde farklı hayatlar yaşayan üç kardeştir. Babaları bir gün onları arayıp köye gelmelerini söyler ve 30 yıl aradan sonra üç kardeş bir araya gelir. Annelerinin intiharından sonra babalarını ve köyü terk eden kardeşler bir araya gelerek yolculuğa çıkarlar.

Hepsinin hayatında bir tıkanma vardır ve bunu giderebilecek bir çözüm aramaktadırlar: Cemal uzaya gidemeyişinden, Suzan kendisini aldatan kocasından, mesleği seslendirmek olan Kenan da konuşamamasından kaçarak; bir arabaya binip köye doğru yol alırlar.

Aslında hem kendi içsel hesaplaşmalarını hem baba figürü ile olan hesaplaşmayı yapmak üzere köye giderler. Yönetmen bu durumu bize kara mizah yoluyla aktarmaktadır. Kardeşler köye geldiklerinde babaları vefat etmiştir ve bir vasiyet bırakmıştır. Bu vasiyeti yerine getirmek için kardeşler köyde kalırlar. Bu süreçte Hasanlar Köyü’nün imamını, muhtarını ve köy halkını hem kardeşler hem de bizler tanımış oluruz.

Kelebekler’in Göstergesi

Gösterge, varlığı ya da oluşu işaret eden nesnelerdir. Göstergebilim ise kendisinden başka bir şeye gönderme yapan, duyularımızla kavrayabileceğimiz fiziksel bir şeydir. Gösteren, göstergenin algıladığımız imgesidir, bir ses ya da kâğıt üzerindeki işaret. Gösterilen ise göstergenin göndermede bulunduğu zihinsel kavramdır.

Filme baktığımız zaman, travmatik bir olayla ayrılan kardeşler yine travmatik bir olay için bir araya gelirler. Cenaze ile çıktıkları eve cenaze için dönerler. Kutsal aile kurumunun çürümüşlüğünü trajikomik bir anlatıyla bizlere izletir yönetmen.

Türk toplumunda aile kutsal kabul edilir. Kelebekler filminde aileyi dağıtan duruma baktığımız zaman, annenin ölümünü görürüz. Annenin intiharı tüm aileyi dağıtmıştır. Cemal bu durumdan kurtulmak için önce Almanya’ya giderek köyü terk etmiş daha sonra astronot olup dünyayı terk etmek istemiştir. Kenan ise unutmayı seçmiş ve hiçbir şeyi hatırlamamaktadır. En küçükleri olan Suzan, yaşından dolayı aile hayatlarını çok hatırlamamaktadır. Bir aile kurmak için evlenmiş fakat başarılı olamamıştır.

Kadın Temsili ve Sonrasında…

Kelebekler filmi, Türk toplumundaki kadın temsiline de eleştiri getirmiştir. Örnek olarak, gittikleri mekânda Suzan’ın olay çıkartıp kendisinden hiç beklenmeyen şekilde küfürler etmesi bunun örneğidir. Filmde daha önce görmediğimiz bir köy ve köy halkı ile karşılaşırız. Yönetmen bu köyde alışılagelmiş birçok putu yıkar. İmam karakteri sorgulayıcı bir tavır göstermektedir. Ne yağmur duası bilir ne de ölüyü defnedebilecek durumdadır. Tanrısını kaybetmiş bir imam vardır karşımızda.

Patlayan Tavuklar ve Zıtlıklar

Muhtar, köy sorunlarını çözemeyecek ve kendini ifade edemeyecek durumdadır. Muhtar karakterinin genel özelliği konuşamamasıdır. Muhtara sık sık patlayan tavukların ne olacağı sorulur o da her seferinde kaymakamlığa bildirdiğini ve bekleyeceklerini söyler. Bu durumu hizmetten mahrum kalma, devletten uzaklaşmış köy olarak okuyabiliriz.

Filmde bir kaos durumu vardır: Kelebeklerin öldüğü, tavukların patladığı, halkın sorunlarının çözülemediği, kardeşlerin ise bir yana savrulduğu bir ortam. Yönetmen bu durumları zıtlıklar ile anlatmaktadır. Bir sahnede gülerken bir sahnede hüzünlenir izleyici.

Özgürlük ve Son

Kelebekler, özgürlük ile ilişkilidir. Kardeşler babalarının vasiyeti üzerine onu gömdükleri zaman her yanlarını kelebekler sarar. Bu durumu annelerinin ölümü ile başlayan ruhsal sıkıntılarından, babalarını gömdükleri zaman kurtulmaları ve özgürleşmeleri olarak okuyabiliriz. Yani yolculuklarını tamamlayarak özgürleşirler.

Özetle, filmin bütünlüğüne baktığımızda günlük yaşantımızda olan her durum eleştirilmiştir. Aile kurumu, devlet, halk gibi. Kavramlar ve karakterler arasında bir ilişki kurulmuştur.

Son olarak, bir şekilde var olmaya çalışan kelebeklerin hikayesi diyebiliriz bu filme.